انقلاب اسلامی جغرافیای سیاسی منطقه را تغییر داد

اشاره: دکتر مصطفی ملکوتیان استاد علوم سیاسی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران است. با ایشان درباره تاثیر انقلاب اسلامی بر اهل سنت دنیا به گفتگو نشستیم.

پیروزی انقلاب اسلامی چه تاثیری بر مسلمانان اهل سنت داشته است؟
انقلاب اسلامی سبب تغییر جغرافیای سیاسی منطقه شد و تاثیرات زیادی هم بر شیعیان و هم بر اهل سنت منطقه داشت. در دهه 80 میلادی این تاثیرات بوضوح قابل مشاهده است. حرکات آزادی بخش اسلامی ایجاد شد. در فلسطین جهاد اسلامی و حماس بعد از انقلاب و با الهام از انقلاب ما ایجاد شد، همچنین در لبنان، تونس، عربستان، کشورهای حاشیه خلیج فارس، آسیای مرکزی و قفقاز، آسیای جنوبی، آسیای جنوب شرقی و... نهضت های اسلام خواهانه ایجاد شد. بیشتر این نهضت ها را گروههای اهل سنت رهبری می کردند. البته اغلب این حرکات توسط حکام منطقه و با حمایت غرب سرکوب شد.  این تاثیر ادامه پیدا کرد که اکنون در قالب بیداری اسلامی مشاهده می شود. 
ولی در جاهایی اسلامگرایان پیروز شدند و بعضی دولتها عوض شد. مثلا در سودان جعفر نمیری برکنار میشود و عمر البشیر که رویکرد اسلامی داشته و خواهان اسلامی کردن قوانین است روی کار می آید. سودانی ها بعد از روی کار آمدن عمرالبشیر به ایران می آمدند و خواهان انتقال تجربیات ما به کشورشان بودند. در ترکیه نیز اسلامگرایان توانستند در مقابل جو نظامی و ضدمذهبی این کشور بایستند و به قدرت برسند.
در زمانی که انقلاب اسلامی پیروز شد یکسری از جریانات اسلامی مانند اخوان المسلمین وجود داشت که از قبل ایجاد شده بود. اینها تا زمان انقلاب ما خیلی فعال نبودند و نوعی درهم ریختگی را تجربه می کردند. اخوان بعد از انقلاب فعال تر شد. آنها بلافاصله انقلاب ایران را تبریک گفته و آثاری را در تایید این انقلاب نوشتند. انقلاب اسلامی نقطه عطفی برای فعالیت های اخوان المسلمین شد.
سایر گروههای اسلامی مانند جماعت اسلامی نیز همین طور. این جنبش ها از قبل وجود داشتند ولی انقلاب اسلامی آنها را تقویت کرد.
مشخصا در موضوع فلسطین، مبارزات اسلامی جای مبارزات چپ گرایانه را گرفته و حماس و جهاد اسلامی ابتکار عمل را در دست گرفتند. یادم هست در ایام پیروزی انقلاب در روزنامه ای می خواندم که در مسابقه فوتبالی بین فلسطینی ها و اسرائیلی ها تماشاگران با فریاد «خمینی، خمینی» تیم فلسطینی را تشویق می کردند!
البته باید به این نکته اشاره کرد که کشورهای مختلف اسلامی فرهنگ های متفاوتی دارند و نباید انتظار داشت که دقیقا اتفاقاتی که در ایران می افتد در آن جا هم رخ بدهد.
فضای سیاسی اجتماعی کشورهای اهل سنت بعد از انقلاب چه تغییراتی داشت؟
چهره جوامع مسلمان بعد از انقلاب تغییر کرده است. حتی اگر به ظاهر جوامع نگاه کنیم این تغییر مشهود است. حجاب و شرکت در مراسمات مذهبی گسترش پیدا کرده است.
گرایش به مذهب در سطح جوامع مسلمان افزایش یافته است. فرهنگ عمومی به سمت اسلام خواهی پیش رفته است. مطالبه عمومی مردم این است که سیاستمداران در چارچوب قوانین اسلامی عمل کنند. تاثیر انقلاب بر جوامع مسلمان باعث شد که دولتها شدت عمل بیشتری نسبت به گروههای اسلامگرا به عمل آورده و به مقابله با فرهنگ مذهبی روی آورند.
غرب چه اعمالی برای جلوگیری از تاثیر انقلاب اسلامی بر اهل سنت دنیا انجام داده است؟
بعضی حرکات سیاسی مثل تشکیل شورای همکاری خلیج فارس با هدف مقابله با ایران شکل گرفت. تهمت ها و تبلیغات روانی و رسانه ای شدیدی هم شروع شد. نظارت و سرکوب گروههای اسلامگرا اعم از شیعه و سنی شدت گرفت.
آمریکایی ها قبل از انقلاب ایران برای تامین منافع خود از راهبرد ایجاد ژاندارم در منطقه استفاده می کردند، اما بعد از انقلاب دوباره به راهبرد مداخله مستقیم و استفاده از نیروهای واکنش سریع روی آوردند. حتی در جاهایی مداخله نظامی کردند.
جنگ را بر ما تحمیل کردند تا قدرت ایران تضعیف شود و خاصیت الهام بخشی خود را از دست بدهد. همچنین انقلاب را مجبور کنند که به درون بپردازد و فرصتی برای فعالیت های بین المللی و ارتباط با اسلامگرایان دیگر کشورها نداشته باشد. همچنین جنگ ایران و عراق را جنگ شیعه و سنی یا عرب و فارس معرفی کردند تا از این طریق اهل سنت دنیا را از انقلاب دور کنند.
غربی ها به این نتیجه رسیدند که نخواهند توانست در مقابل بازتاب انقلاب اسلامی بایستند. لذا ایجاد جنگ های فرقه ای و مذهبی از جمله راهبردهای آنان است تا از این طریق قدرت مسلمانان را بوسیله خود مسلمانان مهار کنند. نمونه بارز آن بحران سوریه است.
آنها به تجربه فهمیده اند که نمی توانند مقابل ایران، حزب الله و حماس بایستند، لذا به این نتیجه رسیدند که تنها راه مقابله این است که مسلمانان را به جان هم بیندازند.