نگاهی به پارلمان مسلمانان بریتانیا

حرکتی تازه در نظام سیاسی مسلمانان

همانطور که مؤسس این نهاد دکتر کلیم صدیقی در نظر داشت، پارلمان حرکت تازه ای در نظام سیاسی مسلمانانی است که در اقلیت قرار دارند و با تمام مشکلات اقلیتها روبرو هستند

حرکتی تازه در نظام سیاسی مسلمانان

پارلمان مسلمانان انگلیس نهادی اسلامی وابسته به مسلمانان این کشور است. این نهاد در 4 ژانویة 1992 در لندن رسماً آغاز به کار کرد. 

همانطور که مؤسس این نهاد دکتر کلیم صدیقی در نظر داشت، پارلمان حرکت تازه ای در نظام سیاسی مسلمانانی است که در اقلیت قرار دارند و با تمام مشکلات اقلیتها روبرو هستند. پس از مسئلة سلمان رشدی ، ایجاد این پارلمان تدبیری بود که برای حل برخی از مشکلات ناشی از این قضیه اندیشیده شد و قدرت و همبستگی دینی جامعة مسلمانان را نشان داد. وانگهی، تشکیلات سیاسی بریتانیا را از حضور اقلیتی آگاه کرد که در نهایت ، از قدرتی بالاتر از قدرت غیرمذهبی (سکولار) حکومت تبعیت می کند. مسلمانان بریتانیا، نه فقط به سبب حمایت از «حکم » امام خمینی (ره) دایر بر ارتداد سلمان رشدی خود را مواجه با محرومیت اجتماعی دیدند، بلکه همزمان با آن، از فاجعة نسل کشی در بوسنی ــ که آنها را از آسیب پذیریشان آگاه ساخت ــ دچار ضربة روانی شدند. این ضربة روانی با جنگ دوم خلیج فارس تشدید شد؛ جنگی که مسلمانان انگلیس به اتفاق آرا با آن مخالف بودند. 

امید به بقا فقط در گرو قدرت است

با توجه به این تعریف که سیاست «فعالیتی معطوف به قدرت است»، افراد دوراندیشتر جامعة مسلمانان بریتانیا پی بردند که فقط با قدرتمند کردن جامعة خود می توانند امید بقا داشته باشند و این به معنای ضرورت ایجاد چند سازمان سیاسی جدید و کاملاً اصیل بود. پارلمان که بنیانگذارش آن را «نظامی سیاسی برای مسلمانان بریتانیا» خوانده است، دستاوردی نو در اندیشة سیاسی اسلامی بود و ویژگیهای بدیع آن نشان دهندة رویکردی کاملاً بی نظیر و جدید به مشکلات اقلیت مسلمان بود که در محیطی خصمانه منزوی شده بودند. سند تأسیس - بیانیة مسلمانان (1990) - ، طرحی برای بقا بود. اما مسلمانان انگلیس با تشکیل پارلمان برای اجرای نظرات و طرحهای این بیانیه، که ضمن آن به اقداماتی برای تداوم بقای خود دست می زدند، برای سازماندهی درونی خود نیز گامهایی برمی داشتند. 

بیانیه شامل شرح مختصری از وضع ناگوار مسلمانان بود و آشکارا نشان می داد که چگونه می توان اوضاع نامطلوب یک اقلیت را به نفع آنان تغییر داد. بیانیه وضعی را پیشنهاد می کرد که در آن مسلمانان بریتانیا بتوانند اهداف سیاسی و اجتماعیِ هماهنگ با تمامی امت اسلامی را دنبال کنند و نیز از وابستگی به سرمایة خارجی رها شوند. این پیشنهادها شامل ایجاد نهادهایی بود که کارکرد موفقیت آمیز آنها می توانست مسلمانان را از وابستگی به «نظام رفاه اجتماعی بریتانیا » رها سازد؛ و این، بااستفادة صحیح از منابعی عملی می گردید که فعلاً سودآوری لازم را نداشت یا از آنها استفادة نادرست می شد. 

تلاش برای حفظ هویت فرهنگی

در عین حال، پیش گرفتن راه دوام پذیر دیگری به جای همرنگ جامعه شدن، آنان را قادر می ساخت که هویت فرهنگی خود را حفظ کنند. بعلاوه، بیانیه امکان همگرایی نهایی میان اهداف محلی یا ملی و در سطحی وسیعتر اهداف جهانی امت اسلامی را پیش بینی کرد، به نحوی که مسلمانان بریتانیا روزی بتوانند از حمایتی مشابه حمایت روسیه از اتباع ارتدوکس دولت عثمانی یا حمایت فرانسه از اتباع کاتولیک حکومت عثمانی برخوردار شوند؛ هرچند حقوق مدنی هر دو گروه قبلاً به حد کفایت در نظام «ملت » تضمین شده بود. 

بر خلاف مجالس وستمینستر، آلستر، منکس، اسکاتلند یا ویلز، پارلمان مسلمانان قدرتی در اختیار ندارد تا حکومت را به اجرای تصمیمات پارلمان وادارد؛ پارلمان نمی تواند قانونگذاری کند، سپاهی فراهم بیاورد یا مالیات وضع کند. اما برپایة اتفاق نظر قادر به دستیابی به برخی امور است؛ می تواند از یک مرجع صالح فتوا بگیرد، و زکات و صدقات را گردآوری و توزیع کند. این روش، امکان استقلال مسلمانان بریتانیا را در عمل فراهم می سازد، زیرا مسلمانان از طریق سلسله نهادهایی که سرمایة آنها کاملاً تأمین شده است، به نظام رفاهی و آموزشی ویژة خود دست می یابند. این طرحها پارلمان را با برخی گروههای ذینفع درگیر کرده است، از جمله جریانهای مبتنی بر روابط نژادی که گستاخانه ادعا دارند از طرف مسلمانان سخن می گویند در حالی که مسلمانان اصلاً نژاد نیستند. پارلمان در زمینة آموزش نیز با این مشکل مواجه است؛ چرا که سیاست رسمی نسبت به مسلمانان در این حوزه، بر تجارب استعماری گسترده و طولانی مدت بریتانیا و شیوة موفق «تفرقه بینداز و حکومت کن » مبتنی است. 

مخالفت با نظام حزبی، فرقه گرایی و تبعیض جنسی

پارلمان را می توان مجمع عمومی مسلمانان بریتانیا دانست که ترکیب آن نمودی از گوناگونی شرکت کنندگان در مراسم حج است. پارلمان، با پرهیز کردن از نظام حزبی، غیرفرقه گرا و مخالف تبعیض جنسی است. بنیانگذار پارلمان در سخنرانی افتتاحیة خود اهداف آن را عمدتاً چنین بیان کرد: «گسترش حضور توانمند مسلمانان در بریتانیا بر پایة تابعیت عمومی، ایجاد توافق در مسائل اساسی میان مسلمانان، تعیین اهداف جامعة مسلمانان، بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی مسلمانان انگلیس و بسیج کردن منابع انسانی، معنوی و مادی جامعة اسلامی در خدمت به جامعة مسلمانان و اسلام ». اگرچه بعضی از این اهداف دور از دسترس است، لیکن پیشینة پارلمان تا به امروز، بویژه در امورخیریه، ستایش انگیز بوده است. 

پارلمان از طریق شماری از نهادهای جانبی، بویژه کمیتة حقوق بشر و بیت المال اسلامی، تأمین سرمایه می کند و فعالیت اقتصادی دارد. کمیتة حقوق بشر به مواردی که حقوق مسلمانان بریتانیایی یا خارجی پایمال شود، رسیدگی می کند و پارلمان را مطلع می سازد. بیت المال اسلامی با گردآوری زکات و صدقه، برای اهداف خیرخواهانه سرمایه فراهم می کند. به عنوان نمونه، «طرح وامهای دانشجویی» که بیت المال آن را به اجرا درآورد برای تکمیل یا جایگزینی کمک هزینه های دولتی طرح ریزی شده است. به عنوان نمونه ای دیگر، کمیتة حقوق بشر دفاع از جوانان مسلمان بریتانیایی را که در 1378 ش /1999 در یمن به اتهام تروریسم بازداشت شده بودند پیگیری کرد، در این زمینه تبلیغات کرد و توانست برای آنها وکیل بگیرد و می توان گفت که دخالت بموقع این کمیته آنها را از اعدام شتابزده نجات داد. یکی دیگر از نهادهای جنبی پارلمان، سازمان مواد غذایی حلال است. این سازمان رسوایی صنایع غذایی به اصطلاح حلال بریتانیا را افشا کرد و با شیوه هایی از قبیل صدور مجوز، مجموعه ای از مراقبتها برای محصولات ایجاد کرد تا با سوءاستفاده های حاکم بر این صنعت مبارزه کند. این سازمان با همکاری کارگزاریهای دولتی تعریف «حلال» را پاس داشت، و این تعریف در 1378 ش / 1999 به مجموعة قوانین نیز راه یافت . همچنین، به منظور اعتلای معیارهای فرهنگی امت اسلامی در بریتانیا در سطحی برابر با جامعه میزبان، بر آموزش اسلامی نیز بیش از پیش تأکید می شود. 

افت پارلمان پس از کلیم صدیقی

دل مشغولی پارلمان دربارة جامعة مسلمانان بریتانیا، سبب بی توجهی به جامعة جهانی مسلمانان نشده است. این امر در توسعة روابط کارآمد و نزدیک با دولت چچن و نمایندگان آنها در لندن، در 1378 ش / 1999ـ2000، نمایان است. پارلمان مسلمانان به بسیج کردن کمکهای مالی جامعة مسلمانان برای چچن و تأسیس مرکز اطلاع رسانی رسانه های گروهی، برای انتقال اخبار از چچن به دیگر نقاط جهان ، کمک نمود. 

دکتر کلیم صدیقی، بنیانگذار پارلمان در 3 فروردین 1375/ 18 آوریل 1996، درگذشت و دکتر غیاث الدین صدیقی رسماً در 17 اردیبهشت 1375/6 مه 1996 به رهبری پارلمان انتخاب شد پارلمان مسلمانان بریتانیا در سالهای اخیر از اختلافات داخلی برکنار نبوده، و وحدت و انسجام اولیه را تا حدودی از دست داده است.