نظرات مختلف نسبت به اهل بیت «ع» در میان اهل سنت
ابن تیمیه هم نتوانسته فضایل اهل بیت «ع» را منکر شود
اکثریت قریب به اتفاق اهل سنت فضائل اهل بیت «ع» را قبول دارند. فقط در محدوده آن با شیعه اختلاف نظر ندارند. یعنی امامت و خلافت بلافصل را قبول ندارند که این اختلاف نظر طبیعی هم هست. نقطه مهم همین فضائل اهل بیت «ع» است که همه آن را قبول دارند به جز ناصبی ها.
دکتر محمد محسن طبسی،
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب
ناصبی ها و مخالفان شان
از بعد از قتل خلیفه سوم دو گروه در جهان اسلام ظهور و بروز داشتند که مدام در درگیری با هم بوده اند. اولی جریان نواصب است که منکر امیرالمومنین «ع» و دشمن ایشان و فرزندان شان بودند. اینها علاوه بر انکار فضائل ایشان، حتی خلیفه چهارم بودن امیرالمومنین «ع» را هم منکر می شدند و به ایشان توهین می کردند.
بعدها علما و بزرگان اهل سنت این افراد را طرد کردند. جریان دوم جریانی است که در برابر اینها بود و حضرت امیر «ع» را به عنوان خلیفه چهارم قبول داشت و حتی معتقد بود که بر خلیفه سوم برتری دارد. این افراد نگاهی حداکثری به فضائل امیرالمومنین «ع» و سایر اهل بیت «ع» داشتند. البته این جریان خود شاخه های مختلفی دارد. گروهی از اینها مانند جناب احمد بن حنبل معتقد بودند که فضائل امیرالمومنین «ع» بر سایر صحابه تفوق و برتری دارد.
احمد بن حنبل در کتاب «مسند» خود و در کتاب «فضائل امیرالمومنین» معتقد است که فضائل حضرت علی «ع» بر تمامی صحابه حتی بر شیخین برتری دارد.
جریانی دیگری هم وجود دارد که منکر فضائل حضرت علی «ع» نیستند ولی نگاهی حداقلی به فضایل ایشان دارند. می گویند ایشان یک سری فضائل خاص دارد. اما منکر مرجعیت علمی ایشان نیستند. اینها هم در برابر جریان نواصب و عثمانیه هستند.
جریانی جدیدا به نام اهل سنت در جهان اسلام ظهور کرده که همان جریان تکفیری ها و وهابیت است. اینها نگاه بسیار خاص و قرائت جدیدی از اهل بیت «ع» ارائه می دهند. آنها اهل بیت «ع» را به عنوان یکی از پیروان خلفا معرفی می کنند. یعنی دارند اهل بیت «ع» را مصادره می کنند.
اکثریت اهل سنت نگاه حداکثری به فضائل اهل بیت «ع» دارند
اکثریت قریب به اتفاق اهل سنت فضائل اهل بیت «ع» را قبول دارند. فقط در محدوده آن با شیعه اختلاف نظر ندارند. یعنی امامت و خلافت بلافصل را قبول ندارند که این اختلاف نظر طبیعی هم هست. نقطه مهم همین فضائل اهل بیت «ع» است که همه آن را قبول دارند به جز ناصبی ها.
علمای اهل سنت معاویه و بنی امیه را نه تنها دشمن اهل بیت «ع»، بلکه از دشمنان پیامبر اسلام می دانستند. متاسفانه نواصب این قضیه را از بین بردند. «جاحز» یکی از علمای عثمانیه در قرن سوم است. رساله ای دارد تحت عنوان «العثمانیه». در این رساله «نبوت» معاویه را ادعا می کند!
اولین کسی که بر این کتاب ردیه می نویسد ابوجعفر اسکافی معتزلی از علمای اهل سنت است. از جریان های اهل حدیث اهل سنت هم ردیه هایی بر این کتاب نوشته می شود.
مثلا عبدالرزاق صنعانی از محدثین بزرگ اهل سنت متوفای 211ق است. این فرد نزد اهل سنت آنقدر بزرگ است که درباره اش گفته اند اگر این فرد از اسلام هم برگردد، ما احادیث او را رد نمی کنیم! این فرد قبل از بخاری و مسلم بوده است. خط قرمز او معاویه است. او می گوید من بعید نمی دانم که خداوند معاویه را در آتش جهنم نیندازد. چرا که او جنایاتی را مرتکب شد و باعث اختلاف میان امت اسلامی شد.
برای مطالعه بیشتر در این زمینه می توانید به کتاب «سیر اعلام النبلاء» نوشته آقای ذهبی که شافعی مذهب است و همچنین به کتاب «تهذیب التهذیب» ابن حجر عسقلانی مراجعه کنید.
حاکم نیشابوری و درگیری با فرقه کرامیه
«حاکم نیشابوری» یکی از علمای بزرگ اهل سنت است که به او می گویند امیرالمومنین در حدیث. فرقه کرامیه که از عثمانی ها بودند این فرد را حصر خانگی کردند به این دلیل که او ضد تفکر ناصبی گری بود. یکی از شاگردان حاکم به او می گوید یک فضیلت برای معاویه بگو و خودت را از این مخمصه رها کن. حاکم می گوید «لایجیء من قلبی، لایجیء من قلبی، لایجیء من قلبی» یعنی اصلا از قلب من نمی آید که بخواهم فضیلتی درباره معاویه بگویم. این نشان می دهد که این عالم بزرگ اهل سنت چقدر متعهد و مسئول بوده که حاضر نبود به خاطر چند صباح دنیا آخرت خود را بفروشد. این قضیه در کتاب «سیر اعلام النبلاء» نقل شده است.
«حاکم حسکانی» صاحب کتاب «شواهد التنزیل» در مقدمه کتابش می گوید من در مسجد جامع نیشابور نشسته بودم که دیدم عده ای از فرقه کرامیه نشسته اند و می گویند هیچ فضیلتی برای علی و آل علی در قرآن نیامده است. وقتی این را شنیدم تصمیم گرفتم این کتاب را بنویسم. ایشان در این کتاب سیصد و اندی آیه در فضائل اهل بیت «ع» جمع آوری کرده است.
این مسئله نشان می دهد که جو غالب علمای اهل سنت، جوی بوده که نسبت به اهل بیت «ع» محبت و ارادت داشتند و از دشمنان آنها تعریف و تمجید نمی کردند.
ابن تیمیه هم به فضائل اهل بیت «ع» اشاره کرده است
جریان غالب اهل سنت نگاه حداکثری به فضائل اهل بیت «ع» دارد. حتی ابن تیمیه که تئوریسین اصلی تفکر سلفی و وهابی است، نتوانسته فضایل اهل بیت «ع» را منکر شود و بخشی از این فضائل را در کتاب منهاج السنة و سایر کتابهایش آورده است.
علمای بزرگ اهل سنت کتاب های اختصاصی زیادی درباره فضائل اهل بیت «ع» نوشته اند. این کتاب ها که اختصاص به فضائل اهل بیت «ع» دارد غیر از کتاب هایی است که در ضمن آن فضائل اهل بیت «ع» هم آمده است.
از جمله کتاب های اختصاصی کتاب «فرائد السمطین» از شیخ الاسلام جوینی است. او این کتاب را درباره پیامبر و حضرت زهرا و حضرت علی و سایر اهل بیت نوشته است. یکی از نکات برجسته این کتاب این است که درباره امام رضا «ع» روایات و حوادث و گزارشات عجیبی نقل می کند که علمای بزرگ اهل سنت ارادت خود را به ایشان صرفا با زبان بیان نمی کردند، بلکه به زیارت امام رضا «ع» می رفتند.
آقای جوینی که از اساتید ذهبی است کتابی با همین عنوان درباره اهل بیت «ع» دارد. این تک نگاری ها در مواجهه با جریان نواصب بوده است.
محمد بن طلحه شافعی در قرن هفتم کتابی دارد به نام « مَطالِبُ السَؤول فی مَناقِب آلِ الرَّسول». این کتاب درباره دوازده امام ماست. در این کتاب فضائل اهل بیت «ع» از طرق اهل سنت بیان شده است. این نشان می دهد که این علمای اهل سنت چه نگاه حداکثری ای به فضائل اهل بیت «ع» دارند.
کتابی است از سبط بن جوزی حنفی که نوه دختری ابن جوزی است. یعنی پدربزرگش حنبلی است ولی خودش حنفی است! کتابی دارد به نام « تذکرة الخواص من الامة بذکر خصائص الائمة» که در آن اسامی 12 امام و فضائل آنان بیان می شود.
کتابی دیگر هست به نام « کفایة الطالب فی مناقب علیّ بن أبی طالب علیه السّلام» از آقای گنجی شافعی که در قرن هفتم زندگی می کرده است. این آقا توسط نواصب به خاطر نوشتن این کتاب شهید شد.
بیش از 150 کتاب از اهل سنت در دفاع از فضائل اهل بیت «ع»
بیش از 150 کتاب در قرون مختلف توسط علمای بزرگ اهل سنت نوشته شده که در آن به دفاع از فضائل اهل بیت «ع» پرداخته شده است. اغلب این کتاب ها در قرن 7 و 8 بوده است. این نشان می دهد که در این دوره تاریخی نواصب فعال شده بودند و این مسئله باعث حساسیت علمای اهل سنت شده و آن ها به دفاع از اهل بیت «ع» پرداختند.
نیشابور یک شهر عالِم خیز اهل سنت بود که به دلیل مسافت طولانی با مدینه هنوز اهل بیت «ع» را به خود ندیده بود. امام رضا «ع» وقتی وارد نیشابور شدند، علمای بزرگ اهل سنت مثل اسحاق بن راهویه، یحیی بن یحیی، ابوزرعه رازی و محمد بن رافع اولین کسانی بودند که به استقبال امام رضا «ع» آمدند. این افراد خاک پاک مرکب امام را به عنوان تبرک به سر و صورت خود کشیدند! این مطلب در کتاب «تذکره الخواص» سبط بن جوزی آمده است. کتاب «تاریخ نیشابور» حاکم نیشابوری هم این مطلب را نقل کرده است. بعد از شهادت امام رضا «ع» نیز اولین کسانی است به زیارت ایشان رفتند و به ایشان توسل کردند، علمای بزرگ اهل سنت بودند.
اینها نشان می دهد که علمای اهل سنت فقط در زبان حرف از حب اهل بیت «ع» نمی زدند بلکه در عمل نیز این محبت را نشان می دادند.
علمای اهل سنت و زیارت امام رضا «ع»
«ابن خزیمه» از علمای بزرگ اهل سنت است که به «محیی السنة النبویة» معروف است. ایشان در قرن سوم و چهارم هجری به همراه شاگردان خود از نیشابور تا مشهد برای زیارت امام رضا «ع» می رفت و به آن حضرت توسل می کرد. این قضیه در کتاب «تهذیب التهذیب» ابن حجر عسقلانی آمده است.
«ابن حبان بُستی» اهل بُست افغانستان نیز از علمای بزرگ سنی مذهب است که در قرن 4 هجری می زیسته است. ایشان می گوید هروقت برای من مشکلی پدید می آمد به قصد زیارت امام رضا «ع» به مشهد می رفتم و مشکلم هم برطرف می شد. می گوید چندین بار این اتفاق برای من افتاد.
فضل الله روزبهان خنجی، از شاعران اهل سنت در کتاب «وسیلة الخادم الی المخدوم» درباره امام رضا «ع» چنین می سراید:
سلام علی روضه للامام
علی بن موسی علیه السلام
سلام من العاشق المنتظر
سلام من الواله المستهام
بر آن پیشوای کریم الشیم
بر آن مقتدای رفیع المقام
ز شهد شهادت حلاوت مذاق
ز هر عدو در جهان تلخ کام
ز خلد برین مشهدش روضه ای
خراسان از او گشته دارالسلام
از آن خوانمش جنت هشتمین
که شد منزل پاک هشتم امام
محبان ز انگور پر زهر او
فکندند می های خونین به جام
مرا چهره بنمود یک شب به خواب شد
از شوق او خواب بر من حرام
علی وار بر شیر مردی سوار
امین در رکابش کمینه غلام
سه چهار سال قبل که به عمره مشرف شده بودم، با دوستانی از احناف استان گلستان در یک هتل بودیم. من شنیده بودم که اهل سنت آن منطقه قبل از سفر حج به زیارت امام رضا «ع» می روند. از روحانی کاروان آنها پرسیدم که آیا این قضیه درست است یا نه. گفت خیلی بیش از اینهاست. ما قبل از اینکه به عمره برویم به زیارت امام رضا «ع» می رویم و بعد از سفر عمره هم باز به زیارت امام رضا «ع» می رویم و بعد به خانه خود می رویم! می گفت ما عقد فرزندان مان را در حرم امام رضا «ع» می خوانیم تا زندگی شان متبرک شود.
علمای اهل سنت کُرد نیز محبت زیادی به اهل بیت «ع» دارند. مرحوم محمدطاهر هاشمی از علمای بزرگ کردستان بود. ایشان کتابی دارد به نام «مناقب اهل بیت از دیدگاه اهل سنت» که در آن مناقب همه 14 معصوم را از طرق اهل سنت آورده است. آقای دکتر صفی زاده نیز کتابی دارند به نام «اهل بیت به روایت اهل سنت» که در آن به فضائل اهل بیت «ع» پرداخته شده است.
