نمونه هایی از سیره وحدت گرایانه علمای شیعه در مبارزه با استعمار

وحدت حتی با وهابی ها در برابر انگلستان!

انقلاب 1920 عراق علیه سلطه جنایتکارانه انگلیس بر عراق. رهبری این جنبش در اختیار میرزای دوم بود و پس از درگذشت او در سوم ذی حجه سال 1338ق، در اختیار آیت الله شیخ الشریعه اصفهانی (متوفای هشتم ربیع الاول 1339) قرار گرفت.

در میان نامه های مرحوم شیخ الشریعه، سند جالبی هست که وی از تمام فرق اسلامی دعوت می کند تا در کنار هم بر ضد انگلیس وارد میدان شوند. شاید تصور کنید مقصود از «تمام فرقه های اسلامی» اهل سنت و شیعه است، اما بالاتر، مقصود همه گروه هاست، گروه هایی چون «وهابی ها» و «خوارج» هم. او از آنان نیز می خواهد که در کنار صفوف دیگر مسلمانان برای دفاع از حیثیت و هویت اسلامی خود وارد میدان مبارزه شوند. 

دعوت از «وهابی ها» برای شرکت در این مبارزات، در سیره یک مرجع بزرگ شیعی، درس بزرگی است، درسی که هیچ گاه نباید فراموش کرد.[1]

 

حمایت علمای شیعه از حکومت عثمانی در برابر کفار

حکومت «عثمانی» به هیچ وجه یک حکومت مطلوب اسلامی نبود، مخصوصا برای شیعیان. اما علمای بزرگ شیعه به خوبی می دانستند که حکومت عثمانی هرچه که باشد بر کافران ظالم و استعمارگر غربی شرف دارد. به همین خاطر علمای بزرگی چون آخوند خراسانی،  محمد کاظم طباطبایی یزدی، محمد حسین حائری و ... بر وجوب حمایت از عثمانی تاکید کرده و حکم جهاد با استعمارگران اروپایی را صادر کردند.

همچنین میرزا ابوطالب مجتهد زنجانى (متوفى 1329 هـ.ق) که از دیرگاه با سید جمال الدین و اندیشه هاى او آشنا بود و با او ارتباط داشت، به دعوت سید همراه با برخى دیگر از علما « از بیعت به اتحاد اسلام و خلیفه ى عثمانى دریغ نورزیدند». او با سلطان عبدالحمید عثمانی مکاتبه داشت و وى را خلیفه مسلمین مى خواند.

سلطان با مراجع و علماى متنفذى چون ملا محمد فاضل شربیانى (متوفى 1322 هـ.ق) که پس از درگذشت میرزاى شیرازى، در شمار مراجع بزرگ تقلید محسوب مى شد و آقا نجفى در ارتباط بود.« سلطان عثمانى دستور داده بود که شیخ [فاضل شربیانى] مى تواند هر روز چهل کلمه به رایگان به استانبول تلگراف بفرستد»، و « آقا نجفى، رسماً تلگرافى از شخص سلطان عبدالحمید دریافت کرد مبنى بر اینکه هر وقت به کمک نیاز داشته باشى، سلطان از تو دریغ نخواهد داشت».

سید عبدالحسین مجتهد لارى، عالم متنفذ اصلاح طلب و استعمارستیز، در "رساله قانون مشروطه مشروعه " که در سال 1325 هـ.ق در شیراز طبع شده است، شیوه حکومت عبدالحمید دوم را مى ستاید، و از سلطان چنین یاد مى کند: «... برادر رشید سلطان عبدالحمید به واسطه ى رأى سدید و تلافى شدید اکید در حمایت اسلام و علماء اعلام با کمال اقتدار و فتوحات بسیار تدارک و انحناء و کسر و انکسار نموده».

او در این رساله، بر لزوم اتحاد بین دو دولت اسلام، یعنى ایران و عثمانى تأکید می ورزد، و اشارات جالبى به ملزومات این اتحاد مى نماید: « قانون ملى و مصالح کلى عملى اولى و حسب التکلیف شرعى ملى اسلامى وجوب عهد و میثاق اتحاد و اتفاق بین هر دو دولت اسلام است در حمایت و تقویت و عقد اخوت و مشورت و مصلحت و دولت و سلطنت از هر جهت، کنفس واحده متحد و اخوان توأمان کالفرقدان لایفترقان در شعار و دثار و مابه الافتخار و اقتدار و انتصار در حرب و محاربه اغیار کفار. چنانچه حق تعالى فرموده: "و اعتصموا بحبل الله جمیعاً و لاتفرقوا" و معاقده عهود وثیقه و معاهده عقود اکیده شدیده بر این مودت و اتحاد و نفى بینونیّت و انفراد از اهم مهمات و الزام ملزمات و اعظم فواید کلیه و اتم مصالح عزت و اقتدار سلطنت اسلام است از هر جهت. ولى لازمه این اتحاد کلى و وداد نوعى رفع مایه الانفراد جزئى است از اسباب مفسده خلف و نفاق و انفراد و شقاق که منافى با کمال اتحاد و اتفاق است. منها رفع تفتیش و تفحص در گمرکات و بندرات از کتب علمیه و مذاهب مختلفه نیف و سبعین فرقه و رفع ضبط و تحجیر و اتلاف و حرق و غرق کتب علمیه. چرا که تکلیف دولت چنانچه حق تعالى فرموده: "واصلحوا ذات بینکم"اصلاح بین مسلمین است».[2]

 

دفاع جانانه علمای شیعه از مبارزان سنّی لیبی

با گسترش استعمار غرب و چپاول کشورهای مسلمان توسط انگلیس و سایر کشورهای اروپایی، ایتالیا به کشور سنّی نشین لیبی حمله کرد. حاکمان ترک عثمانی که بر آن کشور حکومت می کردند، ابتدا در برابر ایتالیایی ها مقاومت کردند اما شورشهای داخلی عثمانی و نیز عدم همکاری کشورهای اروپایی با آنان سبب شد که عثمانی نتواند در برابر ایتالیا مقاومت کند. 

علمای شیعه با اینکه در آن زمان سخت گرفتار اتفاقات ایران و انقلاب مشروطه بودند، اما همه عالمان رده اوّل حوزه های علمیه مانند آخوند خراسانی شیخ عبداللّه مازندرانی شیخ الشریعه اصفهانی و… در کاظمین گردآمدند و پس از گفت وگوهای بسیار فتوایی به این شرح صادر کردند: 

از عالمان نجف اشرف به همه مسلمانان یکتاپرست و آنان که در اعتقاد به دین و رسالت حضرت محمد(ص) با ما در پیوندند و هم عقیده. 

درود بر شما ای حامیان وحدت و ای مدافعان دین وای نگهبانان اساس اسلام. بر شما پوشیده نیست که جهاد برای دفع تجاوز کافران به سرزمینهای اسلامی و مرزهای آن از اموری است که همه مسلمانان بر آن اتفاق دارند و واجب بودن آن از ضروریات دین است. خدای سبحان فرموده است: 

«به جنگ بروید خواه بر شما آسان باشد و خواه دشوار. و در راه خد با جان و مال خویش جهاد کنید. خیر شما در این است اگر بدانید.» 

اینک ایتالیاییهای کافر بر طرابلس غرب که از بزرگ ترین کشورهای اسلامی است هجوم آورده آبادی آن را خراب و بناهای آن را ویران کرده. و مردان وزنان و بچه های آن را کشته است. چه شده که… صدای استغاثه مسلمانان را می شنوید و جواب نمی دهید؟ آیا منتظرید که کافران به مکه معظمه و حرم حضرت رسول و امامان(ع) حمله کنند و دین اسلام را از شرق و غرب عالم براندازند؟ و شما خوارتر از قوم (سبا) بشوید؟ خدا را خدا را درتوحید [وحدت] خدا را خدا را در رسالت خدا را خدا را در حفظ پایه های شرع مبین و ناموس اسلام. پس نیست بعد از توحید مگر گرفتار تثلیث و سه گانه پرستی شدن و نیست بعد از اقرار به محمد(ص) مگر پرستش مسیح و نیست پس از رویکرد به کعبه مگر آویختن صلیب و نیست پس از اذان مگر صدای ناقوس! پس پیشی گیرید در آنچه خداوند بر شما واجب کرده که همانا جهاد در راه خداست. یگانه شوید و از پراکندگی بپرهیزید و هماهنگ باشید. مالهای خویش را ببخشید سلاح خویش را بردارید: «و تا آن جا که می توانید نیرو و اسبان سواری آماده کنید تا دشمنان خدا و دشمنان خود را بترسانید.» مبادا هنگام دفاع سپری شود و شما غافل بمانید و زمان جهاد بگذرد و سنگین در خانه نشسته باشید: 

«پس باید آنان که از فرمان او سرپیچی می کنند بترسند که مبادا به آنان فتنه ای یا عذابی درد آور برسد.» 

(خادم شریعت مطهره محمد کاظم خراسانی کوچکترین و گنهکار عبداللّه مازندرانی گناهکار شیخ الشریعه اصفهانی کمترین علی رفیش اقل خدام شریعت محمد حسین قمشه ای کوچکترین و گنهکار مصطفی الحسینی الکاشانی امیدوار عفو پروردگارش محمد آل الشیخ صاحب جواهر قدس سره امیدوار عفو پروردگار بخشنده محمد جواد مشکور قدس سره الاحقر جعفر فرزند مرحوم شیخ عبدالحسین قدس سره محمد سعید الحبوبی.[3]) 

شیخ محمد تقی نجفی معروف به آقا نجفی از علمای بزرگ حوزه علمیه اصفهان و گروهی از عالمان نیز تلگرافی به شیخ الاسلام دربار عثمانی مخابره کردند و در آن خواستار جهاد علیه استعمارگران شدند:

«مقام حضرت مستطاب قدسی مآب ریاست روحانیه شیخ الاسلام کل ممالک عثمانی دامت برکاته.

حکم جامعه اسلامیه که از صدر اسلام موجب ارتقاء مسلمانان و مصدق (الاسلام یعلوا و لایعلی علیه) گردید در این وقت که به حملات ایتالیا بر طرابلس غرب [لیبی] و روس و انگلیس بر ایران مصداق (سیعود غریباً) شده روح اسلام به تشدید روابط اتحاد مسلمانان مترصد اقدامات شخص مقدس را صمیمانه تمنّا داریم. خادم مذهب جعفری محمد تقی نجفی و سایر علمای اصفهان.)[4]

مرحوم خالصی که از نزدیک در جریان خیزش حوزه نجف بوده و از کمکهای مالی شیعیان و سنیان به مردم لیبی در نبرد با ایتالیا آگاهی داشته کمکهای مالی و جانی شیعیان را از سنیان بیش تر می داند.[5]

 

مقابله میرزای شیرازی با توطئه انگلستان در عراق

با حضور استعمار انگلیس در عراق، میرزای شیرازی مرجع بزرگ جهان تشیع فعالیت های ضداستعماری خود را شدت بخشید. میرزای شیرازی اختلافهایی را که در اثر توطئه های انگلیس بین شیعه و سنی در عراق به وجود آمده بود و از بین برد و در برابر نیروهای اشغالگر صف واحدی از مسلمانان به وجود آورد.

نیروهای انگلیس که به شدت تحت فشار بودند و برخوردهای تند میرزای شیرازی شرایط را بر آنان سخت تر کرده بود دست به تبلیغات گسترده ای زدند و حرفهای گذشته خویش را بار دیگر پراکندند که: انگلیس قصد بدی نسبت به عراق ندارد و ما برای فتح عراق نیامده ایم ما می خواهیم مردم ستم کشیده عراق را از سلطه ستمگرانه ترکان آزاد سازیم. ما می خواهیم حرم امامان شیعه را از متولیان سنی بگیریم و در اختیار شیعیان قرار دهیم و …[6]

انگلستان به همین منظور سرپرسی کاکس را به عنوان فرماندار عراق منصوب کرد و برای فریب مردم و حفظ ظاهر، بر آن شد که برای وی از مردم رای بگیرد. اما میرزای شیرازی انتخابات را تحریم کرد و اعلام داشت:

«لیس لأحد من المسلمین ان ینتخب ویختار غیر المسلم للأماره والسلطنه علی المسلمین: هیچ مسلمانی حق ندارد غیرمسلمان را برای حکومت بر مسلمان برگزیند.«[7]

پیش از این نیز ویلسون، فرماندار انگلستان در عراق به کربلا رفته و با میرزا دیدار کرد. در این دیدار با شیطنت و نیرنگ به میرزای شیرازی پیشنهاد کرد: فردی را برای کلیدداری و تولیت سامراء معرفی کند. زیرا کلیددار کنونی سنی است و دولت انگلیس علاقه دار این پُست در دست شیعیان باشد! میرزای شیرازی بدون درنگ در پاسخ وی گفت:

«کلیددار سامرا شخص بسیار خوبی است و من با برکناری وی موافق نیستم.«[8]

 

آیت الله خالصی و کشف نقشه انگلیسی ها

 انگلیس بر مبنای سیاست همیشگی خویش، تفرقه بینداز وحکومت کن تصمیم گرفت به اختلاف میان شعیان و سنیان دامن زند و از این راه یگانگی و برادری آنان را از هم بگسلد و حرکتهای ضداستعماری آنان را متوقف کند. از این روی نماینده انگلیس در عراق شخصی را به نام محمد حسین کابلی که منشی وی بود به نزد مرحوم خالصی فرستاد و پیغام داد: 
«وی (نماینده انگلیس) می خواهد شیعیان را از ظلم و ستم حاکمان ترک نجات دهد و همه کارهای حکومتی را در عراق به شیعیان بسپارد و انتقام آنان را از سنیان خشن که سالهاست حقوق شیعه را پایمال کرده اند بگیرد.» 
در همان حال فرد دیگری را نیز به نزد شیخ یوسف سویدی و شیخ احمد داوود و شیخ ابراهیم الراوی از عالمان برجسته اهل سنت عراق فرستاد و آنان را از خطر چیره شدن شیعیان بر عراق و دشمنی آنان با اهل سنت و جماعت پرهیز داد. 
او به علمای اهل سنت گفت: 
«مدارکی در دست دارد که نشان می دهد شیعیان بر آنند امور عراق را در دست بگیرند و می خواهند حکومتی شیعی تشکیل دهند و اگر چنین چیزی رخ دهد پیامدهای وحشتناکی برای سنیان بویژه عالمان آنها در پی خواهد داشت.» 
آیت اللّه خالصی که از انگیزه شیطانی انگلیسیها از این گونه تلاشها آگاه بود بی درنگ اطلاعیه ای صادر کرد و اعلام داشت: 
«انگلیسیان برای رهایی خود و نیز پوشش گذاشتن بر اعمال ضدبشری خود می خواهند بین شیعه و سنی اختلاف بیندازند. شیعیان و علمای شیعه در حوزه های علمیه نجف و کربلا هیچ هدفی جز مبارزه با اشغالگران و استعمارگران انگلیسی و بیرون راندن آنان از کشور ندارد و حاکم مسلمان را هر چند سنی هم باشد می پذیرند.«[9]