راهی میانه طائفی گری و لیبرالیزم اجتماعی!

علیرضا کمیلی

 پس از ظهور داعش، تاملات فراوانی نه فقط در سطح جهان اسلام که در سراسر جهان درباره مساله «مدیریت تعارضات فکری و اعتقادی» صورت گرفت. برخی با ضریب دهی به خطر ظهور افکاری که خاستگاه دینی دارند، سعی کردند راه لیبرالیزم و لزوم عدم دخالت دین در مسائل اجتماعی را مطرح کنند و برخی نیز بر طبل طائفی گری کوبیدند!

 عده ای از اسلامگرایان معتدل، با طرح مدلهایی مانند ترکیه، اروپا و کشورهای غربگرا، عدم وجود تعارضات اجتماعی بخاطر مسائل مذهبی و دینی در این کشورها را نشانه ای از حقانیت روش مورد پویش آنان دانستند و چنین تجویز کردند که همه کشورها باید همین مدل را بپویند.

حال سوال اینجاست که آیا ما برای فرار از آن افراط نیازمند این تفریط هستیم؟ آیا مدل مناسب تحقق جامعه مطلوب از منظر اسلامی همین روشی است که در کشورهای اروپایی وجود دارد؟

 هر چند پاسخ دقیق به این سوال مجال واسعی می طلبد ولی اجمالا بنظر می رسد «نفی حاکمیت دین» راه مناسبی برای «نفی تعارضات مذهبی» نباشد و همانطور که در ادبیات قرآنی و سیره نبوی مشهود است می توان همزیستی انسانی زیبایی را حتی با صاحبان سایر ادیان داشت بدون اینکه ذره ای در عقاید هر جمع خلل وارد شود.

 اینکه قرآن از اهل کتاب نیز می خواهد تا بر مبنای تنها اشتراک شان با مسلمین یعنی مساله توحید، همراهی عملی پیدا کنند به خوبی تکلیف نوع همدلی و همکاری مذاهب درون اسلام را مشخص می سازد. تعریف جامعه اسلامی بر اساس ارزشهای اسلامی از آنجا که «احترام به عقاید و آزادی در طرح آنها»، «نفی جواز هر نوع تحریک و توهین» ، «مراعات کرامت انسانی» و... همه و همه جزوی مهم از این ارزشها می باشند، امری قابل تحقق است که البته نیازمند درونی شدن خلقیات متناسب با این اصول در آحاد جامعه اسلامی است.
بعبارت اوضح، جامعه اسلامی به جای نفی دین و فردی سازی آن، نفی توهین به ارزشهای اعتقادی افراد را جایگزین می سازد و حفظ جدی حقوق همه مسلمانان و حتی غیرمسلمانان را تضمین می نماید.

 پذیرش مدلهای غربی و سکولار این خطر را دارد که بتدریج جامعه اسلامی از هویت خود خالی شود و دین را به حیطه فردی زندگی خود محدود سازد لذا نباید اجازه دهیم که افراط، ما را به وادی تفریط بیاندازد.