معنای امت اسلامی از دیدگاه شهید صدر

 شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر

 

مقصود از امت اسلامى، تنها گرد آمدن شمارى از مسلمانان نیست، بلکه امت اسلامى به این معنا است که این گروه از مسلمانان مسئولیت الهى خود را بر روى زمین به عهده بگیرند؛ چه‌اینکه امت اسلامى در بعد داخلى مسئولیت دارد که مردم را به کار پسندیده فرمان دهد و از کار ناپسند بازدارد؛ یعنى عقیده خود را به فرایندى سازنده تبدیل کند: «کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ؛ شما بهترین امتى هستید که براى مردم پدیدار شده‌اید؛ [چراکه] به کار پسندیده فرمان می‌دهید، و از کار ناپسند بازمی‌دارید و به خدا ایمان دارید.» [١]

در قرآن کریم، ایمان به خداوند، پس از امر به معروف و نهى از منکر و به عنوان ویژگى سوم امت اسلامى قرار گرفته است تا تأکیدى باشد بر اینکه معناى حقیقى ایمان، عقیده بی‌روح در قلب نیست، بلکه ایمان شعله‌اى است که می‌فروزد و با فروغ خود بر دیگران پرتوافکنى می‌کند. از سوی دیگر، امت اسلامى به حکم اینکه امت وسط و گواه بر عالم است، در بُعد خارجى نسبت به همه جهان مسئولیت دارد: «وَ کَذلِکَ جَعَلْناکُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ...؛ و بدین‌گونه شما را امتى میانه قرار دادیم تا بر مردم گواه باشید» [٢].

تا وقتى مسلمان در دو بعد داخلى و خارجى به مسئولیت‏هاى یاد شده عمل نکنند، امت اسلامى به معناى صحیح آن تحقق نمی‌یابد. و تا وقتى عقیده اسلامى جایگاه محورى خود را به مثابه پایه‌اى براى انجام این دو مسئولیت در همه ابعاد زندگى به‌دست نیاورد، نمی‌توان از حضور رسالت اسلامى به معناى صحیحش در واقعیت زندگى سخن گفت.

پی نوشت:

1. آل‌عمران: ١١٠.
2. بقره: ١۴٣.

 

برگرفته از کتاب «اسلام، راهبر زندگی؛ مکتب اسلام؛ رسالت ما»، ص٢١۶.