شورای اخوت افغانستان

 «شورای اخوت» افغانستان یکی از موفق ترین الگوهای ایجاد وحدت است در جامعه ای مستعد اختلاف. مطالعه افغانستانی که از اختلافات شدید داخلی، حالا به یک همبستگی قابل قبول میان شیعه و سنی رسیده است، می تواند درس آموز کسانی باشد که دل در گرو وحدت دارند. هرچند اختلافات قومی همچنان در این کشور غوغا می کند، اما کاهش محسوس اختلافات مذهبی نقطه قوت این کشور است که شایسته تحسین است. «حسینعلی صادقی» استاد حوزه علمیه کابل، هرچند عضو رسمی شورای اخوت نیست، اما به سوال های ما درباره این شورا پاسخ گفت.  گذشته ای تاریک و راه حل علمای شیعه  در گذشته در افغانستان اختلاف میان شیعه و سنی خیلی زیاد بود. شیعیان در فضای اختناق و تنگنای عجیبی قرار داشتند. حدود 90 -80 سال قبل عزاداری شیعیان در زیرزمین ها برگزار می شد.  عبدالرحمان خان خود در زمان حکومت در افغانستان در حدود 150 سال قبل در جنگی که با شیعیان داشته است، 2000 نفر از علمای شیعه که در حد اجتهاد بودند و 60 درصد مردم شیعه را قتل عام کرده است. اختلافات به حدی بوده که علمای اهل سنت، شیعیان را تکفیر می کرده اند. در زمان حکومت ظاهرشاه و داود خان و قبل از اینکه کمونیست ها در افغانستان به قدرت برسند، شیعیان حق ورود به دانشگاه نداشتند.  در افغانستان زمانی بوده که یک شیعه نمی توانسته از منطقه سنی نشین عبور کند. اگر عبور می کرده است، جانش به خطر می افتاده است.  با توجه به این سابقه تاریخی مردم شیعه در افغانستان، علمای شیعه سالها درصدد این بودند که این مشکلات را حل کنند و جز راه تقریب و نزدیکی به برادران اهل سنت راه دیگری را نیافتند. جنگ و مبارزه نتیجه ندارد.  تاسیس شورای اخوت با تلاش علمای شیعه و سنی  بعد از این که حکومت رسمی در افغانستان بوجود آمد و قانون اساسی نوشته شد و رییس جمهور با آرای مردم روی کار آمد، فضا برای فعالیت های تقریبی باز شد. آیت الله محسنی و آیت الله صالحی و سایر علما در این راستا زحمات زیادی کشیدند. از سال 83 علما با علمای اهل سنت که اکثرا تحصیل کرده الازهر هستند و دیدگاه خوبی نسبت به شیعه دارند، وارد تعامل و ارتباط شدند. در نهایت در اوایل سال 85 شورای اخوت تاسیس شد. با توجه به اختلافات شدید در افغانستان تشکیل چنین شورایی اتفاق بسیار مبارکی بود. در گذشته بعضی از علمای اهل سنت شیعه را «رافضی» می نامیدند، ولی الحمدلله به مرور این مسائل با تلاش علما برطرف شد.        آیت الله آصف محسنی ارتباط علمای شیعه و سنی و گفتگو درباره اینکه اختلافات باعث عقب افتادن ما شده است، به ایجاد این وحدت خیلی کمک کرده است. شورای اخوت در ابتدا با 20 نفر شروع کرد ولی الان اعضای آن در سراسر افغانستان قابل شمارش نیست. اعضا هم از شیعیان هستند و هم از اهل سنت که جلسات مستمر هفتگی یا دو هفته یکبار دارند. در این جلسات روی مواردی که باعث اختلاف می شود، کار می کنند و راهکارهایی برای جلوگیری از اختلاف پیشنهاد و تصویب می کنند. مثلا روی رسانه ها رصد دقیقی انجام می شد و اگر مطلبی که باعث اختلاف می شود در آن رسانه مطرح می شد، به سرعت به آن تذکر داده می شد. کم کم رسانه ها تعدیل شدند و امروز خیلی کم اتفاق می افتد که رسانه ها اختلاف افکنی کنند و اگر این اتفاق بیفتد از سوی شیعه و سنی مورد انتقاد قرار می گیرد.  «مولوی حسام» تحصیلکرده مصر و شخصیت بسیار دلسوز و خوبی است که از طرف برادران اهل سنت به عنوان رییس انتخاب شده و از طرف شیعیان هم آیت الله محسنی که شخصیتی بسیار علمی و فعالی است، انتخاب شده است. شورای اخوت هم از ابتکارات ایشان بوده است.    مراسم مشترک شیعه و سنی در عاشوا و میلاد پیامبر «ص» نتیجه فعالیت این شورا این شده است که الان اختلافات شیعه و سنی در افغانستان خیلی کم شده است. خیلی کم اتفاق می افتد که شیعه علیه سنی، یا سنی علیه شیعه به فعالیت بپردازد. الان مناسبت ها و مراسم دینی به طور مشترک برگزار می شود. مثلا در ایام محرم از یک ماه قبل آن برای عزاداری برنامه ریزی می شود، رییس جمهور دستور می دهد که باید امنیت عزاداران تامین شود.  «عاشورا» یک نقطه ای است که شیعه و سنی را به هم نزدیک می کند. در عیدگاه اهل سنت در کابل که نماز عیدین در آن برگزار می شود، در روز عاشورا مراسمی بسیار بزرگی از سوی مولوی های اهل سنت برگزار می شود. وزرا، اعضای پارلمان و رییس جمهور و علمای اهل سنت و تشیع در آن شرکت می کنند. اهل سنت در این مراسم نذر هم می دهند.  قبلا برادران اهل سنت عزاداری برگزار نمی کردند، اما الان آنها از ششم محرم به بعد مجالس عزاداری تشکیل می دهند و از علمای شیعه برای سخنرانی دعوت می کنند. تاسوعا و عاشورا مراسمات گسترده تر می شود. در ایام عاشورا پرچم امام حسین «ع» در همه شهر به چشم می خورد.  حدود 30 شبکه در افغانستان فعالیت می کند که 3 -4 تا از این رسانه ها برای شیعیان است و بقیه برای اهل سنت. رسانه ها در افغانستان آزادند و هر برنامه ای را پخش می کنند، اما در ایام محرم به حرمت امام حسین «ع» پخش همه برنامه های مبتذل و موسیقی های نامناسب تعطیل است. علیرغم برنامه استکبار برای اختلاف افکنی، با تلاش علما خیلی از این برنامه ها خنثی شده است.  شبکه اهل بیت که الهیاری که افغانی است آن را اداره می کند، در ابتدا اثرات مخربی داشت ولی علمای شیعه در افغانستان بیانیه دادند و آن را محکوم کردند و مسئله حل شد.  در میلاد پیامبر اسلام هم مراسم مشترک شیعه و سنی برگزار می شود. علمای دو طرف میزگرد می گذارند و بحث می کنند. مردم عامی هم به تبع علما کمتر اختلاف دارند.  البته در بعضی نقاط افغانستان همچنان مشکلاتی وجود دارد و صد در صد اختلافات برطرف نشده ولی نتایج خوبی حاصل شده است. هدف نهایی علما هم این است که علاوه بر افغانستان در کشورهای دیگر هم وحدت اسلامی عملیاتی شود و مسلمانان به دور از تعصبات قومی، نژادی و مذهبی زندگی کنند.  مردم از اختلاف خسته شده بودند  در زمان جنگ های داخلی افغانستان شیعه با شیعه و سنی با سنی می جنگیده است و نمی شود گفت که این جنگ ها جنگ شیعه و سنی بوده است. مردم هم بعد از جنگ های داخلی از اختلافات خسته شده بودند، لذا زمینه برای صلح و تفاهم فراهم شده بود.  علاوه بر شورای اخوت یک شورای علمای شیعه وجود دارد که در هر استان یا ولایت حدود 100 تا 200 نفر عضو دارد. آنها جلساتی دارند و بیانیه هایی می دهند که سطوح پایین تر روحانیون مثل منبری ها باید آنها را انجام دهند. یک خط قرمزی برای آنان تعیین شده است و آن تفرقه افکنی است. این که چه مواردی سبب اختلاف می شود هم به آن گوشزد شده که نباید آن حرف ها را بزنند. اگر کسی از این موارد تخطی کند مورد بازخواست قرار می گیرد. الان کم اتفاق می افتد که کسی موارد اختلافی را مطرح کند.  مثلا در مناطقی که شیعه و سنی با هم زندگی می کنند، دستور داده شده که بلندگوهای حسینیه ها فقط از ساعت 10 تا 11 روشن باشد و بعد از 11 باید بلندگوها خاموش شود و عزاداری ها مزاحمتی برای مردم نداشته باشد.  ما برای تبلیغ به منطقه ای رفته بودیم. چند معلم اهل سنت بودند که ابتدا در مجالس ما شرکت نمی کردند. رفتیم پیش آنها و پرسیدیم که چرا در مجالس شرکت نمی کنید؟ اول گفتند که ما نمی آییم تا شما راحت باشید هر حرفی می خواهید در مجلس بزنید! گفتم نه، مجالس ما اینطور نیست، اگر تشریف بیاورید خوشحال می شویم. آنها هم آمدند و بعد از آن دیگر شرکت در مجالس ما را ترک نمی کردند. در آخر به ما گفتند که در فکر و ذهن ما خطور نمی کرد که شما اینطور مجلس برگزار کنید. ما فکر می کردیم که شما در مجلس به خلفا توهین می کنید.  بعضی طلبه ها که از ایران می آیند مشکل درست می کنند!  متاسفانه بعضی از طلبه هایی که از ایران می آیند مشکلاتی ایجاد می کنند. یک شب در مدرسه ای که من معاون فرهنگی آن بودم، صدای مراسمی به گوش می رسید که در آن به مقدسات اهل سنت توهین می کردند. پرسیدم که چه خبر است و چرا با ما هماهنگی نشده؟ گفتند طلبه هایی که از ایران آمدند آن را برگزار کردند. رفتیم و آنهایی که مراسم را برگزار کردند را به دفتر آوردیم و با ملایمت و نرمی آنها را توجیه کردیم که دیگر از این کارها انجام ندهید.  متاسفانه فیلم بعضی از مجالسی که در ایران برگزار می شود به افغانستان می آید و این دردسرهایی برای ما بوجود می آورد. حتی بعضی از مجالس در ایران سبب ریخته شدن خون شیعه در افغانستان شده است. بعضی از کتاب هایی هم که از ایران می آید مشکل ایجاد می کند. در افغانستان یک شبکه تلویزیونی وجود دارد به نام «امروز». پشتیبانی این تلویزیون از اسرائیل است. فیلم سخنرانی یکی از منبری های معروف ایران که به اهل سنت توهین کرده بود، چند بار از این شبکه پخش شد!