اهمیت وحدت بین مسلمانان - بخش سوم

* هیثم جواد الحداد   خطبه دوم   بعد از بیان وجوب وحدت بین مسلمانان چاره ای نیست که ماهیت وحدت را بیان کنیم و حقیقت آنرا روشن کنیم. برای وحدت قوانینی است که در اینجا سه مورد از آنها را ذکر می کنیم   قانون اول :   محور این وحدت باید حول قرآن و سنت باشد و این مطلب بالضروره از دین فهمیده می شود و برای اثباتش نیازی به استدلال نیست، اصل اسلام این است که موحد به خداوند باشیم و کسی که موحد به غیر قرآن و سنت باشد بهره از اسلام ندارد، خداوند متعال در قرآن کریم سوره آل عمران آیه 103 می فرماید: «وَٱعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ ٱللَّهِ جَمِیعاً وَلاَ تَفَرَّقُواْ» و همگى به وسیله حبل خدا خویشتن را حفظ کنید و متفرق نشوید. در آیه مبارکه خداوند امر به اعتصام و تمسک تنها نمی کند بلکه امر می کند به اعتصام حول ریسمان الهی که همان قرآن و سنت است.   در مسند امام احمد از جابر نقل می کند که گفته: در محضر رسول اکرم نشسته بودیم. حضرت خطی جلوی خود کشیدند و فرمودند این راه خداوند است و سپس طرف چپ و طرف راست خطی کشیدند و فرمودند این راه شیطان است، آنگاه دست خود را بر خط وسط گذاشتند و آیه 153 سوره انعام را تلاوت فرمودند: «وَ أَنَّ هَـٰذَا صِرٰطِی مُسْتَقِیمًا فَٱتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ ٱلسُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَن سَبِیلِهِ ذٰلِکُمْ وَصَّـٰکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»  مسلما این راه راست من است، پس آن را پیروى کنید و به راه‏ هاى دیگر نروید که شما را از راه او پراکنده می کند. خدا اینگونه به شما سفارش کرده تا پرهیزکار شوید.   مومنان ما معتقدیم که اگر کسی معتقد به عقیده توحیدی باشد این اعتقاد او را بدون نیاز به مردم، یک امت واحد می نماید، و به روش و هدف واحد می رساند، و می دانیم این عقیده با احکامش حدود تعامل امت بین یکدیگر با دیگر امت ها را مشخص می سازد و همه اینها تحقق یک شکل از اشکال وحدت و تعامل طبیعی بین امت های اسلامی است. و همچنین معتقدیم که عقیده حق ناشی از توحید خالص است و اولین راه برای هر عملی است.   و از لوازم این قانون این است که هدف از وحدت رضایت الهی است و رضایت الهی حتما با این وحدت محقق می شود چون خود خداوند به آن امر کرده است زیرا مفاسد بزرگی بواسطه آن از مسلمانان دفع می شود و مصالح فراوانی بدست می آورند.   قانون دوم   اولا : تلاش برای تحقق وحدت بر حساب اصول اسلام در هیچ حالی جایز نیست چون افراط و تفریط در اصول اسلام باعث خشم خداوند می شود.   ثانیا : برقراری وحدت بین موارد اختلاف در اصول اسلام حسا و واقعا ممکن نیست. وحدت بین مسلمانان سبب نمی شود طرف مقابل از آنچه که به آن معتقد است و از اصول می داند دست بردارد.   خداوند ما را در قرآن به این مطلب امر فرموده: در سوره مبارکه انعام آیه 153 می فرماید: «وَأَنَّ هَـٰذَا صِرٰطِی مُسْتَقِیمًا فَٱتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ ٱلسُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَن سَبِیلِهِ ذٰلِکُمْ وَصَّـٰکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» مسلما این راه راست من است، پس آن را پیروى کنید و به راه‏ هاى دیگر نروید که شما را از راه او پراکنده می کند. خدا اینگونه به شما سفارش کرده تا پرهیزکار شوید.   وهمچنین در آیه مبارکه 13 سوره شوری می فرماید: «شَرَعَ لَکُم مّنَ ٱلِدِینِ مَا وَصَّىٰ بِهِ نُوحاً وَٱلَّذِى أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ وَمَا وَصَّیْنَا بِهِ إِبْرَاهِیمَ وَمُوسَىٰ وَعِیسَىٰ أَنْ أَقِیمُواْ ٱلدّینَ وَلاَ تَتَفَرَّقُواْ فِیهِ کَبُرَ عَلَى ٱلْمُشْرِکِینَ مَا تَدْعُوهُمْ إِلَیْهِ» برایتان از دین همان را تشریع کرد که نوح را بدان توصیه فرمود، و آنچه ما به تو وحى کردیم و به ‏ابراهیم و موسى و عیسى توصیه نمودیم این است که دین را برپا بدارید، و در آن فرقه فرقه نشوید. بر مشرکین، دینی که آنان را به آن می خوانی گران است.» ابن کثیر در تفسیر این آیه از قول ابن عباس می گوید: خداوند مومنین را به جماعت امر کرده و از اختلاف و تفرقه نهی نموده و فرموده است کسانی که قبل از شما در دین خداوند اختلاف کردند هلاک شدند.   لازم است مطلب مهم و حساسی را ذکر کنیم و آن این است که اصولی که گفتیم، جایز نیست در آن افراط و تساهل کنیم چیست؟ موضوع مهم این است که تعداد زیادی از مسلمانان در این مطلب اشتباه کردند و باعث شده مردم به دو گروه در مقابل هم تقسیم شوند و آنها که خداوند هدایتشان کرده گروه میانه رو هستند. گروهی فروع جزئی و اختلافات اجتهادی را از اصول کلی قرار داده اند و باعش شعله ور شدن فتنه بین مسلمانان شدند. و گروه دیگر در نظراتشان در اصول اسلام و قواعد کلی تساهل کرده اند و از مخالفت صاحبان بدعت با اصول کلی چشم پوشی کردند.   همه ما می بینیم کسانی که به وحدت صفوف مسلمانان دعوت می کنند و کسانی که مخالف ما هستند در اصول اسلام با ما در صفات ربوبی هم اختلاف دارند و می گویند ائمه شان عالم به غیب بودند و به درجه ای رسیدند که هیچ ملک مقرب و نبی مرسلی به آن درجه نرسیده است. ولی همان ها صحابه رسول خدا را سب می کنند و آنها را متهم به خیانت می کنند. علاوه بر کسانی که قائل به تحریف قرآن هستند ، همه شان در خسران هستند. اما طائفه وسط گروهی هستند که فروع را به جای اصول بکار نمی برند و همچنین در اصول تساهل و سهل انگاری نمی کنند.   و اما اصولی که گفتیم نباید به آنها خللی وارد شود و اینها قواعد کلی اسلام هستند با دو شرط محقق می شوند:   اول : اینکه ثبوتا و دلالتا با ادله قطعیه ثابت شوند.   دوم : فروع متعددی بر آنها بنا شده باشد. و اینکه می گوئیم بین اصول و فروع فرق است از لحاظ توضیح و بیان است، نه اینکه در حقیقت دین تقسیمی باشد.   قانون سوم   سومین قانون وحدت این است که وحدت اسلامی مخالف امر به معروف و نهی از منکر نیست، همانا خداوند ما را امر به وحدت کرده است و همچنین ما را در نصوص فراوانی از کتاب و سنت امر به امر به معروف و نهی از منکر کرده است، و امر به معروف و نهی از منکر را از خاص ترین ویژگی های این امت دانسته است و در سوره مبارکه آل عمران آیه 110 می فرماید: «کُنتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِٱلْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ ٱلْمُنْکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِٱللَّهِ» شما از ازل بهترین امتى بودید که براى مردم پدید آمدید. چون امر به معروف و نهى از منکر مى‏ کنید و به خدا ایمان دارید.   قرطبی می گوید: امر به معروف و نهی از منکر قطب بزرگ دین است و مهمی است که خداوند به خاطر آن پیامبرانش را مبعوث کرد و اگر علم و عمل به آن از بین برود نبوت تعطیل شده و دین نابود می شود و گمراهی شیوع پیدا می کند و فساد فراگیر می شود و بندگان هلاک می شوند. بنابراین امر به معروف و نهی از منکر اخلال به واجبی از واجبات الهی است و تعطیل شعائر کبار است.   امر به معروف و نهی از منکر راه وحدت است که بر قرآن و سنت بنا شده است و بواسطه آن مواضع اختلاف مشخص می شود که باید از آن اجتناب کرد و بواسطه آن تکامل می یابیم و باعث زیاد شدن تمسک به محور وحدت و اعتقاد می شود.   وحدت مورد درخواست این است که عالم اسلام باید زیر پرچم آن جمع شوند. احتیاجی به اتحادیه عرب و به سازمان اتحاد اسلامی ندارد. و باید توجه داشت آنچه را که نمی توان همه اش را بدست آورد همه اش را هم نباید ترک کرد زیرا این امر تدریجی است و راه رسیدن به آن طولانی است. ولی باید در اول راه به قوانین پایبند بود.   باید بدانیم که امر به معروف و نهی از منکر بخاطر وحدت ترک نمی شود بلکه آن راه تحقق وحدت است و فقط در سه جا ساقط می شود: اول اینکه فتنه ها زیاد شوند و برای امر به معروف و نهی از منکر فایده ای نباشد و دوم اینکه عاجز از آن باشیم و سوم اینکه نهی از منکر باعث منکر بزرگتری شود یا اینکه امر به معروف سبب مفسده ای بزرگتر از آن معروفی که به آن امر شده شود.   الحمد لله رب العالمین   اهمیت وحدت بین مسلمانان - بخش اول   اهمیت وحدت بین مسلمانان - بخش دوم